Je draagt iets met je mee dat nooit jouw schuld was!

“Waarom zit dat nog in je systeem?”

Mensen zeggen soms goedbedoeld: ‘Je bent toch al jaren weg uit die situatie? Waarom heeft het nog zo’n impact?’ Coachees komen vaak naar mij met de verontwaardiging dat mensen dit zeggen. En ergens begrijp ik die vraag wel. De wereld heeft een ongeduldig karakter als het op trauma aankomt. Alsof er een onzichtbare timer afloopt en je ‘klaar’ zou moeten zijn met voelen. Alsof trauma een soort griep is die je na een paar dagen uit moet kunnen zweten. Maar zo werkt complex trauma niet. Het nestelt zich in je systeem, in je zenuwen, in de manier waarop je relaties aangaat en hoe je naar jezelf kijkt. Je kunt het niet simpelweg opruimen zoals je dat met een kast zou doen. (Al zou het fijn zijn als Ikea daar een handleiding voor had.)

Wat is complex trauma?

Complex trauma ontstaat door langdurige blootstelling aan onveilige of destructieve situaties. Dit kan kindermishandeling zijn, verwaarlozing, emotionele manipulatie of andere vormen van aanhoudend misbruik. In tegenstelling tot een eenmalige traumatische gebeurtenis, zoals bijvoorbeeld een auto-ongeluk of een overval, gaat complex trauma over de lange termijn, vaak in een periode waarin je brein zich nog ontwikkelde. Dit maakt de impact anders. Het vormt je zenuwstelsel, je zelfbeeld en je overtuigingen over de wereld. Een soort innerlijke besturingssoftware die veel te vroeg geprogrammeerd is met "alles is gevaarlijk, vertrouw niks."

De lange schaduw van trauma

Een veelvoorkomend misverstand is dat trauma een herinnering is. Maar trauma zit niet alleen in het hoofd; het leeft in het lichaam. Dit zijn enkele manieren waarop complex trauma zich kan uiten in het dagelijks leven:

Hyperalertheid, altijd ‘aan’, alsof je elk moment moet anticiperen op gevaar, zelfs als het er niet is. Triggers, een geur, een toon in iemands stem, een blik,... Soms weet je niet eens waarom je ineens paniek voelt, en je brein heeft er geen zin in om het je uit te leggen. Relaties zijn een mijnenveld, je verlangt naar verbinding, maar vertrouwt het niet. Je zoekt liefde, maar saboteert het uit angst. Topcombinatie, toch?  Zelfbeeld-worstelingen, zelfs na jaren werken aan jezelf kan dat stemmetje in je hoofd fluisteren dat je ‘niet goed genoeg’ bent. En dat stemmetje komt steeds wanneer je het niet verwacht.

Waarom het niet ‘gewoon’ overgaat

Veel mensen denken dat trauma iets is wat je kan ‘verwerken’ en daarna verder kan. Maar dat is een oppervlakkig begrip van hoe trauma werkt. Complex trauma verandert de structuur van je brein. Het beïnvloedt de amygdala (die angst reguleert), de hippocampus (die herinneringen verwerkt) en de prefrontale cortex (die logisch nadenken en impulsen beheerst). In mensentaal wil dit zeggen dat je zenuwstelsel opnieuw wordt bedraad door langdurige onveiligheid. Daarom is het niet simpelweg een ‘verleden’ dat je achter je laat, maar iets waar je elke dag bewust mee kan leren omgaan. Met de juiste tools en, zoals in mijn geval, een hoop geduld en de nodige mildheid voor jezelf.

En nu het goede nieuws: je kunt helen, al heb ik zo mijn eigen definitie voor helen. Het zenuwstelsel heeft een eigenschap genaamd neuroplasticiteit, wat betekent dat het zich kan aanpassen. Niet makkelijk, niet snel, maar het kan.

Bewustwording is een grote stap in dat helingsproces. Snappen wat er in je lichaam gebeurt is de eerste stap. Kennis is macht, en in dit geval: innerlijke rust.

Veiligheid opbouwen, niet alleen in je omgeving, maar vooral in jezelf. Hoe kun je jezelf geruststellen als je getriggerd bent?

Zelfcompassie leren en dus stoppen met jezelf afstraffen voor iets wat je nooit zelf hebt veroorzaakt. Misschien zelfs dat innerlijke stemmetje eens links laten liggen.

De juiste ondersteuning zoeken. Of dat nu therapie is, coaching, praten met ervaringsdeskundigen, of een eigen helingspad, het is allemaal goed. Want je hoeft dit niet alleen te doen.

‘Ik ben niet 'genezen', maar ik leef’

Ik kan niet zeggen dat ik ‘klaar’ ben met trauma. Ik weet ook niet of dat überhaupt mogelijk is. Maar ik weet wel dit: waar het me vroeger verlamde, is het nu een deel van me waar ik bewust mee werk. Waar het me vroeger gevangen hield in destructieve patronen, heeft het me nu de kracht gegeven om anderen te helpen.

Ik heb gaven ontwikkeld die me in leven hielden. Gaven waar ik wel eens op heb gevloekt, maar die ik nu zie als een enorme kracht in mij. Ik kan bijvoorbeeld razendsnel inschatten of een situatie veilig is, handig in het dagelijks leven, iets minder handig als je probeert te ontspannen tijdens een ontspannen uitje en je onderbewustzijn op een SWAT-missie lijkt. Die SWAT-missies zijn soms nog wel in me aanwezig :) maar ik heb geleerd ze in te zetten waar nodig.

Dus nee, complex trauma gaat niet ‘gewoon’ over. Maar je kunt leren om ermee te leven, op een manier die niet alleen overleven is, maar écht leven. En ik ben van mening wanneer je écht leeft, je ook echt geluk ervaart.

Aan iedereen die worstelt met de vraag ‘Waarom ben ik nog steeds zo?’ Waarom zou je niet zo zijn? Je bent niet kapot. Je bent niet zwak. Je draagt gewoon iets met je mee wat nooit jouw schuld was. Maar het feit dat je hier bent, dat je dit leest, betekent dat je al bezig bent met helen.

En dat is al zoveel meer dan je denkt.

~Pink Rebel